Onur Ödülü: Michael Verhoeven

Michael Verhoeven hem sinemada hem de televizyonda kişisel damgasını vurmuş kuşağının sayılı yönetmenlerinden biridir. Komedi, dram, belgesel ve kurmaca filmleri dahil, her dalda film  üretebilen bir sinema sanatçısıdır. Sanatıyla her zaman toplumun sosyo-politik tartışmalarının içinde olan Verhoeven asla bariz olmadan, şatafatlıklarla ilgilenmeden, her zaman filmlerindeki kahramanlarıyla konulara samimi yaklaşarak, empati kurarak, Almanya’ya son elli yılda eleştirisel bir ayna tutmuştur.

Michael Verhoeven'in sinema kariyeri Almanya'da sanat sinemasının zayıf olduğu bir dönemde 1950'lerde Heinz Rühmann'la oynadığı »The Flying Classroom« veya »The Pauker« gibi filmlerde genç bir aktör olarak başladı. Ardından tıp okumayı tercih etti ve sinemaya ve tiyatroya dönmeden önce hekimlik de yaptı. Eşi Senta Berger ile birlikte »Sentana Filmproduktion GmbH« yapım şirketini kurduktan sonra Verhoeven o zamandan beri kamera arkasında yönetmenlik yapıyor. Vietnam ile ilgili savaş karşıtı filmi »o.k.« ile 1970 yılında Berlinale'de  şiddetli bir kargaşaya neden oldu ve o yıl Berlin Film Festivali yarışmasını iptal etmek zorunda kaldı. Scholl kardeşlerin trajedisini konu alan »Beyaz Gül« ve Bavyeralı genç bir asi ve "yuvayı kirleten" biri olarak taşrada yasaklanmasını konu alan »Korkunç Kız« adlı siyasi dramalarla kararlı bir film yapımcısı olarak adını duyurdu. »Korkunç Kız« filmi Oscar adayları arasına alındı.

Nazi döneminde Alman Silahlı Kuvvetleri‘nin işlediği savaş suçlarını anlatmak için açılan ve büyük hayal kırıklıkları yaratan Wehrmacht Sergisi’ne Verhoeven tepkisini »Meçhul Asker« belgeseller dizisiyle verdi. Yapımcılığını üstlendiği ve oğlu Simon'un yönettiği »Welcome to the Hartmanns« hem gişede büyük başarılar elde ederken hem de eleştirmenlerden büyük övgüler aldı. Michael Verhoeven, geçmişi ve günümüzü sosyo-politik eleştirel gözle irdeleyen ve ödün vermeden alışılmışın sınırlarını zorlayan bir politik-sanat sinemasının temsilcisidir.

Sayın Michael Verhoeven’e onur ödülü açılış gecesi galasında takdim edilecektir.

Tarihin sayfalarını 1970‘e çevirelim. Uluslararası Film Festivali Berlin’deyiz. Festival tanınmamış genç bir yönetmenin "O.K." adlı filmini ana yarışmasına davet etmişti. Filmde dört asker genç bir kadına tecavüz edip öldürürler. Olay gerçekten 4 yıl önce Vietnam'daki savaşta olmuştu. Yani "O.K." filminde Michael Verhoeven genç bir Vietnamlı kadına tecavüz eden ve öldüren GI adlı Amerikan askerlerini anlatıyordu (kadını oynayan Eva Mattes de o zaman kariyerinin başındaydı).

O yıl Berlinale ana yarışmasındaki uluslararası seçici kurul başkanı Amerikalı film yönetmeni George Stevens ve Amerikalı delegasyon filmi Amerikan karşıtı bir propaganda olarak nitelendirdiler. Öyleydi de. Bu film zaten daha sonra 1960'larda Alman ve Avrupalı aydınların Vietnam gösterilerinin önemli bir parçası oldu. Jury başkanının bu Amerika karşıtı filmi yarışmadan çıkardığı duyulunca beklenmedik bir şey oldu ve yarışmadaki yönetmenler filmlerini geri çekerek Michael Verhoeven ile dayanışmaya girdiler. Berlinale büyük bir skandal yaşıyordu, önce başkan ardından da bütün jüri istifa etti, festival büyük karmaşaya girdi ve sonra da iptal edildi.

(Bu satırların yazarı, 1970 yılında Berlin'deki "o.k." gösterimini başka bir jürinin, uluslararası film eleştirmenleri FIPRESCI seçici kurulunun üyesi olarak izledi. İlk jüri çalışmasıydı. Bu jüri de kendini feshetti.)

Michael Verhoeven "o.k." filminden önce de ilk sinema deneyimlerini yapmıştı. 1938'de Berlin'de bir tiyatro ve sinema sanatçıları ailesinde doğdu. Ebeveynleri de oyuncu ve ünlü bir tiyatro ve film yönetmeniydi. Çocukken bir film stüdyosuna girdi. 1950'ler ve 1960'ların başındaki Alman eğlence filmlerinde "The Flying Classroom" (1954), "The Pauker" (1958), "The House in Montevideo" (1963) filmlerinde rol aldı. Dönemin en iyi oyuncu-yönetmenlerinden Kurt Hoffmann, Helmut Käutner, Fransız Julien Duvivier veya babası Paul Verhoeven'den ders alabildi. Daha sonra kendi filmlerinde oyuncularını ne kadar mükemmel, ne kadar doğru, ne kadar sevgi dolu yönettiğini görmek her zaman ayrı bir keyif olmuştur.

Yönetmen olarak ilk filmini 1967'de Strindberg uyarlaması "Paarungen" ("Totentanz", cehennem gibi bir evlilik) yaptı. Filmin yapımcılığını Michael Verhoeven ve Senta Berger üstlendi. İkili 1966'da da evlendi ve "Sentana Filmproduktion" şirketini kurdular. Onlarca yıla yayılan ve hâlâ devam eden film yapım çalışmalarında (ve ortak yaşamlarında) olağanüstü örnek bir kişilik ortaya koydular. Münihli bir taksi şoförünün günlük hayatını anlatan "Die Schnelle Gerdi" dizisi gibi televizyon için yapılmış filmler de dahil olmak üzere ikilinin birçok projesi Sentana üzerinden hayat buldu (1989'da altı bölüm, ardından 2003'te altı bölüm daha). Sentana’da oğulları da Simon (yönetmen) ve Luca (yapım) hakettikleri yerlerini buldular.

Michael Verhoeven, film projelerine paralel olarak bambaşka bir meslek de öğrenmişti: tıp okudu, hekim oldu (1969) ve mesleğini icra da etti. "İkili bir hayat sürdürebildiğim için asla pişman olmadım". Siz onun böyle dediğine bakmayın, her ne kadar her iki meslek sosyal bir alanda olsa da, gerçeklik sevgisi içerse de, ister haplarla, ister hikâyelerle insanlara hep yardım etme istenci barındırıyor olsa da, onun bu „ikili hayatı“ başka bir hikâye.

Michael Verhoeven, "politik bir yönetmen" olarak anılır. Olabilir. "Beyaz Gül" (1982) muhtemelen Scholl kardeşleri işleyen ilk filmdi. Tarihe eleştirel bir gözle bakmanın henüz gündemimize girmediği bir dönemde yapılmıştı. "Korkunç Kız" (1989, Oscar'a aday gösterildi), memleketinin (Passau) Üçüncü Rayh‘daki rolünü bölge sakinlerinin hoşuna gitmeyecek şekilde araştıran bir kız öğrencinin hikâyesini anlatıyor. Üçüncü Rayh ile uğraşan Nasyonal Sosyalizm ve sonuçları onun çalışmalarında sanki ana yol gibi akıyor gidiyor. Bunu "Wehrmacht Sergisi" vesilesiyle Hitler dönemindeki Alman Silahlı Kuvvetleri‘nin suçlarını araştıran "Meçhul Asker" (2006) filminde ya da bütün belgesel çalışmalarında çok net görebiliyoruz.

Günümüzün toplumsal meseleleridir onu proveke edip işine tutkuyla sarılmasına iten. Kendine özgü bir hassasiyetle konularını her zaman kişisel kaderler, politik ve sosyal koşullardan açı çekenler ve mağdur olanlarla bağdaştırır. En güzel filmlerinden biri olan “Annenin Cesareti” (1994/95) filminde de olduğu gibi eserlerinin odak noktasında genellikle kadınlar vardır. Bu filmde Michael Verhoeven politik bir dönemde apolitik bir kadının hikâyesini anlatıyor. Film, George Tabori'nin 1944'te Auschwitz'e götürülürken mucizevi bir şekilde hayatta kalan annesi hakkındaki otobiyografik öyküsüdür.

Tabii bir de belgesel filmler tutkusundan bahsetmemiz gerekir, hatta televizyon ve tiyatro için gerçekleştirdiği sayısız çalışmalarından; film-politik faaliyetlerinden. Bir de sayısız ödüllerini anlatmamız lâzım. Ve kendini her zaman seçtiği konularının ve anlattığı karakterlerinin hizmetine sunma konusundaki derin alçakgönüllülüğünden...

Alman sinemasının en iyi nitelikleri, Michael Verhoeven'in filmlerinde birleşiyor.

Klaus Eder

FIPRESCI Genel Sekreteri
Uluslararası Film Eleştirmenleri Federasyonu

Şubat 2023, Münih

Verhoeven kariyerine 1950'lerde filmlerde genç bir aktör olarak başladı (örneğin Heinz Rühmann ile Das fliegende Klassenzimmer, Der Jugendrichter ve Der Pauker gibi), ancak daha sonra tıp okumaya karar verdi ve 1969'da Beyin Tümörlerinin Yanıltıcı Bulgulara Özel Odaklanmayla Psikiyatrik Maskelenmesi üzerine doktorasını aldı ve eşi Senta Berger'i takip ettiği Boston da dahil olmak üzere birkaç yıl doktor olarak çalıştı. 1960'ların sonunda karısıyla "Sentana Filmproduktion GmbH" şirketini kurdu ve yönetmen olarak film çekmeye başladı.

Deneysel Vietnam savaşı karşıtı filmi o.k. 1970 Berlinale'de de bir yarışma girişi olarak büyük bir skandala neden oldu, bu da yarışmanın iptal edilmesine ve ödül verilmemesine yol açtı.

1982'de Die Weisse Rosa ile Scholl kardeşlerin hikayesini filme aldı. Das schreckliche Mädchen (1990) adlı filmiyle En İyi Yabancı Film dalında Akademi Ödülü'ne aday gösterildi. Bu iki film ve Üçüncü Rayhın tarihini konu alan diğerleri, Michael Verhoeven'in en önemli siyasi Alman film yönetmenlerinden biri olmasını sağladı.

Die schnelle Gerdi dizisi ve devam filmi olan Die schnelle Gerdi und die Hauptstadt yapımıyla televizyon izleyicileri tarafından tanındı.

Michael Verhoeven, Ocak 2018'de sattığı Berlin'deki Antonplatz'daki Toni sinemasının 1992'den beri sahibiydi. Treuhand kuruluşuyla uzun görüşmelerin ardından Verhoeven, 1995 yılında Prenzlauer Berg semtinde bir bina satın aldı ve Yorck Kino GmbH ile birlikte Olympia Filmtheater am Friedrichshain'de beş yeni sinema salonu inşa etti. Daha sonra bu mülkü de sattı.

Senta Berger ile birlikte 1999'da Federal Liyakat Madalyası ve 2002'de Bavyera Liyakat Nişanı ile ödüllendirildi. 2005 yılında Michael Verhoeven, Marion Samuel Ödülü'nü aldı.

2000 yılında Verhoeven ilk belgeseli olan: Der Fall Liebl – Ein Bayer in Togo, Alman bürokrasisine aşina olmayan ve sınır dışı edilmekle tehdit edilen, ülkesine geç dönen bir kişi hakkındaki belgeseli çekti. 2006 yılında, yedi yıllık çalışmanın ardından, Wehrmacht sergisine tepkileri konu alan ikinci belgeseli Der unbekannte Soldat yayınlandı. Verhoeven, 2008 yapımı Menschliches Versagen adlı belgesel filminde, Alman sivillerin Nazi döneminde Yahudi mallarına el konulmasından ne ölçüde yararlandığı sorusunu ele aldı.[4] Verhoeven, Bayerischer Rundfunk ile işbirliği içinde yaptığı 2011 tarihli Die zweite Hinrichtung – Amerika und die Todesstrafe adlı belgeselinde, Afro-Amerikan kökenli olduğu iddia edilen suçlu Romell Broom'u ve onun 15 Eylül 2009'da Lucasville, Ohio'da 18 kez başarısız olan ve sonunda iptal edilen infazını konu alıyor.

Michael Verhoeven, 2003 yılında Alman Film Akademisi'nin kurucu üyelerinden biriydi.

Schauspiel

Kino:

1954      Das Fliegende Klassenzimmer

1955      Marianne

1955      Griff nach den Sternen

1958      Der Pauker

1960      Mit 17 weint man nicht

1960      Der Jugendrichter

1960      … und noch frech dazu!

1962      Ich kann nicht länger schweigen

1962      Wenn beide schuldig werden

1963      Das Haus in Montevideo

1963      Jack und Jenny

1964      Lausbubengeschichten

1966      Onkel Filser – Allerneueste Lausbubengeschichten

1970      o.k.

Fernsehen:

1965      Die fünfte Kolonne (Fernsehserie) – Folge: Blumen für Zimmer 19

1969      Der Kommissar – Dr. Meinhardts trauriges Ende

1971      Der Kommissar: Kellner Windeck

2004      René Deltgen – Der sanfte Rebell (Fernsehdokumentation; Zeitzeuge)

Regie

Kino:

1967      Paarungen (Drehbuch)

1969      Engelchen macht weiter – hoppe, hoppe Reiter

1969      Der Bettenstudent oder: Was mach’ ich mit den Mädchen?

1969      Tische (Kurzfilm)

1970      Strandkörbe (unvollendet)

1971      Bonbons ... R, DA, Pro, Kurzfilm, 10 Min.

1970      o.k. (Drehbuch), Internationale Filmfestspiele Berlin 1970

1971      Wer im Glashaus liebt… Der Graben (Kinofilm, Drehbuch), Internationale Filmfestspiele Berlin 1971

1973      Coiffeur ... (R, DA, Pro, Kurzfilm)

1973      Über die Jahre (Dokumentarfilm, unvollendet)

1977      Gefundenes Fressen (Drehbuch)

1980      Sonntagskinder (Drehbuch)

1982      Die weiße Rose (Drehbuch)

1983      Die Spider Murphy Gang (nur Drehbuch)

1986      Killing Cars (Drehbuch)

1990      Das schreckliche Mädchen (Drehbuch)

1995      Mutters Courage (Drehbuch)

2006      Der unbekannte Soldat (Dokumentarfilm)

2008      Menschliches Versagen (Dokumentarfilm)

2011      Die zweite Hinrichtung – Amerika und die Todesstrafe (Dokumentarfilm)

2016      Willkommen bei den Hartmanns als Produzent

Fernsehen:

1970      Der Kommissar: Dr. Meinhardts trauriges Ende

1972      Tatort: Kressin und der Mann mit dem gelben Koffer

1973      Sonja schafft die Wirklichkeit ab oder … ein unheimlich starker Abgang – TV-Film (Drehbuch)

1974      Krempoli – Ein Platz für wilde Kinder (Fernsehserie) (Drehbuch)

1975      Die Herausforderung: Rest des Lebens - TV-Film

1976      MitGift – TV-Film (Drehbuch)

1977      Bier und Spiele (14-teilige Fernsehserie)

1977      Das Männerquartett - TV-Film

1978      1982: Gutenbach – TV-Film

1978      Freundinnen (Fernsehreihe) Folge: Edith und Marlene

1979      Verführungen – TV-Film

1980      Am Südhang – TV-Film (Drehbuch)

1980      Die Ursache – TV-Film (Drehbuch)

1982      Die Mutprobe – TV-Film (Drehbuch)

1983      Liebe Melanie – TV-Film

1984      Das Tor zum Glück – TV-Film

1986      Stinkwut – TV-Film

1986      Gegen die Regel – TV-Film

1987      Gundas Vater – TV-Film

1988      Semmelweis, Ignaz – Arzt der Frauen – TV-Film (Drehbuch)

1989      Die schnelle Gerdi (Fernsehserie) (Drehbuch)

1990      Das Mädchen und die Stadt – TV-Film

1990      Schlaraffenland – TV-Film (Drehbuch)

1992      Lilli Lottofee – Mini-Serie (Drehbuch)

1993      Eine unheilige Liebe – TV-Film (Drehbuch)

1998      George Tabori - Theater ist Leben (TV-Dokumentarfilm)